Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng BS CKII Châu Thị Thanh Thanh – Trưởng Khoa Phụ Sản, Bệnh viện huyện Bình Chánh Tp.HCM
Hệ vi sinh tại âm đạo
Hệ vi sinh âm đạo ở phụ nữ ở độ tuổi sinh sản bao gồm các loại vi khuẩn kỵ khí và hiếu khí. Các vi khuẩn này tồn tại trong một mối quan hệ cộng sinh, giữa âm đạo và hệ vi khuẩn tạo nên một thế tương quan cân bằng. Âm đạo cung cấp dưỡng chất cho vi khuẩn. Một số dưỡng chất được cung cấp từ các tế bào lát tầng. Một số dưỡng chất khác từ các tuyến. Ngược lại, hệ vi sinh âm đạo đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bảo vệ bằng cách ngăn ngừa sự bám dính của các vi khuẩn gây bệnh. Rối loạn của khuẩn hệ sẽ ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe tại âm đạo.
Mật độ vi khuẩn của âm đạo rất cao, khoảng 108 – 109 vi khuẩn trong mỗi mL dịch âm đạo. Ở người phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, bình thường và khỏe mạnh, Lactobacillus sp là vi khuẩn chiếm ưu thế trong khuẩn hệ. Lactobacillus sp hay còn gọi là khuẩn Döderlein, là vi khuẩn hình que, Gram dương, kỵ khí không bắt buộc. Lactobacillus thuộc nhóm vi khuẩn lactic acid, chúng có khả năng chuyển đổi lactose và các loại đường khác thành acid lactic để thu nhận năng lượng.
Sự tồn tại nhiều dạng khác nhau của hệ vi sinh âm đạo là bình thường:Trong gần 75% trường hợp, đặc điểm của khuẩn hệ ở các cá thể này này là ưu thế của các chủng Lactobacillus. Và khoảng 25% phụ nữ bình thường, và khỏe mạnh còn lại, tức không có triệu chứng, có một khuẩn hệ mà trong đó lượng Lactobacillus rất ít, hay có các vi khuẩn kỵ khí chiếm ưu thế.
Thành phần của hệ vi sinh âm đạo thay đổi theo giai đoạn hoạt động nội tiết trong cuộc đời người phụ nữ. Ở bé gái chưa dậy thì và phụ nữ đã mãn kinh, do âm đạo không nhận được estrogen từ buồng trứng, nên môi trường âm đạo là môi trường nghèo glycogen. Hệ quả là khuẩn hệ ở các cá thể này có ít Lactobacillus thường trú hơn so với phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Ở người da trắng và gốc Á thường có hệ vi sinh với Lactobacilli chiếm ưu thế.
Thực hư việc sử dụng men vi sinh uống để điều trị viêm nhiễm âm đạo
Bổ sung men vi sinh đã trở thành một phương pháp phổ biến để cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Gần đây, các nhà khoa học đã bắt đầu xem xét những lợi ích tiềm năng của men vi sinh đối với sức khỏe âm đạo. Có hơn 50 loài vi khuẩn khác nhau ( bao gồm cả vi sinh vật có lợi) sống bên trong âm đạo của phụ nữ. Trong số đó, có một loại vi khuẩn điển hình là Lactobacillus, giúp cho âm đạo luôn khỏe mạnh và không bị nhiễm trùng. Đôi khi, tình trạng thiếu Lactobacillus và sự phát triển quá mức của một số vi khuẩn khác có thể gây ra sự mất cân bằng vi sinh trong âm đạo. Sự mất cân bằng này có thể do một số nguyên nhân như:
- Quan hệ tình dục không an toàn
- Thay đổi hormone
- Đang trong kỳ kinh nguyệt
- Thói quen vệ sinh
Kết quả khiến cho âm đạo dễ bị nhiễm vi khuẩn hoặc nấm men gây ra các triệu chứng như ngứa ngáy, khó chịu, có mùi hôi tanh,... Nếu không được điều trị, mất cân bằng âm đạo có thể tăng khả năng bị viêm nhiễm âm đạo, nhiễm trùng đường tiết niệu.
Men vi sinh đường uống cho hệ tiêu hóa đã được chứng minh về hiệu quả, nhưng lợi ích với sức khỏe âm đạo thì vẫn chưa rõ ràng. Đã có nhiều nghiên cứu được thiết lập, nhưng bằng chứng về hiệu quả còn khiêm tốn.
Trong một nghiên cứu ngẫu nhiên-mù đôi và có so sánh với placebo (Giả dược) ở phụ nữ mang thai, từ tuần 13, chia làm 2 nhóm, mù đôi, ngẫu nhiên chia làm 2 nhóm: Nhóm 1 dùng viên uống chứa hỗn hợp 2 chủng VK GR-1& RC-14. Nhóm 2 dùng viên giả dược placebo. Nghiên cứu kéo dài 12 tuần tới lúc sinh, ở tuần 35. Ngoài mục tiêu nghiên cứu về mặt hiệu quả, cùng với xem xét thêm các kết quả như tỉ lệ sinh non, yếu tố chủng tộc (da trắng, da màu…), yếu tố có tiêu thụ các thực phẩm lên men (như sữa chua…) hay không khi mang thai. Kết quả cho thấy: Hệ vi sinh vật của các đối tượng dùng giả dược tương tự như những người uống men vi sinh vào cuối đợt điều trị 12 tuần và cả khi thai được 35 tuần. Không có sự khác biệt về hệ vi sinh vật giữa nhóm giả dược và nhóm sử dụng men vi sinh khi dữ liệu được nhóm theo sắc tộc, chỉ số BMI trước khi mang thai hoặc khi phụ nữ có hệ vi sinh vật bị chi phối bởi Lactobacillus spp. đã bị loại trừ. Không có sự khác biệt về chỉ số đa dạng giữa nhóm lợi khuẩn và giả dược ở các thời điểm nghiên cứu. Lactobacillus rhamnosus được phát hiện trong âm đạo của 98% phụ nữ (65 trong số 66 phụ nữ) ở tuần thứ 13 của thai kỳ và sự phong phú của nó KHÔNG THAY ĐỔI khi điều trị bằng men vi sinh uống. Nồng độ của các cytokine và chemokine (Đại diện cho sự gây viêm) KHÔNG KHÁC NHAU giữa phụ nữ dùng giả dược và phụ nữ được điều trị bằng men vi sinh uống. Tóm lại, nghiên cứu này cho thấy rằng điều trị bằng men vi sinh đường uống bằng men vi sinh GR-1 và RC-14 không dẫn đến kết quả bất lợi.
Các đặc điểm của GR-1 được xác định trong ống nghiệm, dự đoán khả năng thay đổi môi trường âm đạo của phụ nữ mang thai qua đường uống, không chuyển sang người khi sinh vật này được sử dụng bằng đường uống với L. reuteriRC-14. Điều đó nói rằng chế phẩm sinh học không cần thiết cho sức khỏe ở những phụ nữ tiêu thụ thực phẩm lên men (sữa chua, dưa muối...)
Một số bằng chứng khoa học cho thấy, men vi sinh trong sữa chua, viên nang và thuốc đặt âm đạo có thể giúp ngăn ngừa và điều trị sự mất cân bằng trong âm đạo. Năm 1996, trong 1 nghiên cứu nhỏ, các bác sĩ đã phát hiện ra rằng, những phụ nữ ăn sữa chua chứa men vi sinh có chủng Lactobacillus acidophilus có lượng vi khuẩn Lactobacillus trong âm đạo nhiều hơn so với người không ăn. Ngoài ra, những phụ nữ ăn sữa chua có chứa men vi sinh này cũng ít có khả năng mắc viêm âm đạo do vi khuẩn hơn.
Tương tự như vậy, các nghiên cứu nhỏ khác cũng cho thấy việc uống 1 viên men vi sinh mỗi ngày có thể có hiệu quả trong việc hỗ trợ lấy lại cân bằng vi sinh tại âm đạo.
Trong 1 nghiên cứu,một nửa số phụ nữ mắc viêm âm đạo do vi khuẩn được cho dùng thuốc kháng sinh trong 7 ngày, trong khi nửa còn lại cho uống kháng sinh kết hợp với lợi khuẩn hoặc giả dược trong vòng 30 ngày. Tỷ lệ khỏi bệnh sau 30 ngày ở nhóm dùng kháng sinh kết hợp men vi sinh là 90%, trong khi con số này chỉ là 40% ở nhóm còn lại.
Các nghiên cứu khác đã xem xét về mối liên quan giữa việc sử dụng thuốc đặt âm đạo chứa men vi sinh để điều trị nhiễm khuẩn âm đạo. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, 57% phụ nữ sử dụng thuốc đặt âm đạo chứa Lactobacillus có thể khỏi bệnh và cũng duy trì được sự cân bằng vi sinh sau điều trị. Tuy nhiên, hiệu quả này không duy trì lâu.
Có thể thấy, kết quả của những nghiên cứu trên rất khả quan, nhưng chưa mang lại nhiều giá trị thực về hiệu quả của men vi sinh với tình trạng viêm âm đạo. Cần nhiều nghiên cứu và bằng chứng hơn để xác định chắc chắn về mối liên hệ này.
Đặc biệt, với tình trạng viêm âm đạo do nấm men, thì hiệu quả của việc bổ sung men vi sinh vẫn chưa rõ ràng. Tiến sĩ Mitchell cho biết: “Trong môi trường âm đạo, nấm men và Lactobacillus cùng tồn tại khá vui vẻ, nhưng khi được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm thì Lactobacillus có thể tiêu diệt nấm men. Vì vậy, việc sử dụng men vi sinh không phải là một giải pháp hay vì tình trạng thực tế không khớp với những gì xảy ra trong phòng thí nghiệm.”
Nhiều chất bổ sung men vi sinh và hầu hết các loại sữa chua đều có chứa vi khuẩn Lactobacillus, nhưng hầu hết nó không phải là chủng Lactobacillus được tìm thấy trong âm đạo của phụ nữ. L. crispatus và L. iners là những loài phổ biến nhất được tìm thấy trong âm đạo. Tuy nhiên, hầu hết men vi sinh và sữa chua đều chứa các loài khác, chẳng hạn như L. rhamnosus hoặc L. acidophilus , phổ biến hơn trong ruột.
Nhìn chung, với bệnh viêm nhiễm âm đạo thì bổ sung men vi sinh chỉ nên được xem là giải pháp hỗ trợ phục hồi lại hệ vi sinh âm đạo chứ không thay thế được các liệu pháp điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc kháng nấm. Tính hiệu quả, cơ chế và cách thức để lợi khuẩn đường uống tiếp cận âm đạo cần được nghiên cứu và tìm hiểu thêm, đối với các chế phẩm bổ sung viên đặt lợi khuẩn tại âm đạo việc kết hợp thành phần nội tiết nuôi dưỡng âm đạo, cung cấp thức ăn cho lợi khuẩn là cần thiết. Hiệu quả của việc bổ sung lợi khuẩn không kéo dài lâu, nên có thể cân nhắc liệu trình lặp lại hay liều dùng duy trì.
Tài liệu tham khảo
- https://phacdodieutri.com/bai-giang-ve-khuan-he-am-dao-khuan-he-am-dao-binh-thuong-chuc-nang-sinh-ly-cua-khuan-he-am-dao/
- https://trungtamthuoc.com/bai-viet/su-dung-men-vi-sinh-uong-cho-viem-am-dao
- https://journals.lww.com/jlgtd/Fulltext/2020/07000/Oral_Intake_of_Lactobacilli_Can_Be_Helpful_in.10.aspx?fbclid=IwAR3dpGK2kjmeWHj6tMNdYl5jNyVIqvWQCyu_tvs9ZEkt4LZY1z3pKm4Z2X0
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7444381/?fbclid=IwAR3nTIMYBknC4CNfmddpk1Z2x-xt3G-x44SyWpsjXV7dLjcbVQl9abuqsFo
- Holly Ernst (Ngày đăng: Ngày 22 tháng 02 năm 2019). Probiotics for Vaginal Health: Do They Work?, Healthline. Ngày truy cập: Ngày 04 tháng 05 năm 2023.
- Kelly Bilodeau (Ngày đăng: Ngày 27 tháng 12 năm 2019). Should you use probiotics for your vagina?, HARVARD HEALTH BLOG. Ngày truy cập: Ngày 04 tháng 05 năm 2023.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4406132/
- https://www.sciencedirect.com/.../abs/pii/S1477513109000886
- https://www.chr-hansen.com/.../our-probiotic-strains/urex
- https://www.mdpi.com/2072-6643/12/2/368/htm
