Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng BS Đào Hồng Phượng – Khoa Phụ sản, Bệnh viện Đại học Y, Hà Nội.
Viêm teo âm đạo là gì?
Viêm teo âm đạo hay hội chứng sinh dục tiết niệu thời kì mãn kinh là bệnh lý thường gặp ở phụ nữ mãn kinh và người thiếu hụt nội tiết tố. Triệu chứng có thể gặp tới 50% ở phụ nữ mãn kinh hoặc xuất hiện sớm từ giai đoạn tiền mãn kinh. Niêm mạc vùng âm đạo và đường tiết niệu cũng như xung quanh vùng kín khô, mỏng đi, nhạt màu và tính đàn hồi giảm đồng thời viêm đỏ, nhạy cảm với các tác nhân kích thích cơ học và sinh học như vi khuẩn, virus. Vì vậy người phụ nữ đi tiểu tiện và quan hệ sẽ cảm thấy khô rát kèm theo giảm ham muốn do độ tuổi gây ra các phản ứng sợ gần chồng. Đồng thời viêm teo âm đạo kéo dài có thể dẫn tới nhiễm khuẩn âm đạo và nhiễm khuẩn tiết niệu mạn tính. Bệnh lý làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của phụ nữ, tuy nhiên chưa nhận được sự quan tâm đúng mực.
Vai trò của estrogen
Estrogen là hormon sinh dục được ví như “nhựa sống” của người phụ nữ, duy trì sức khỏe, sắc đẹp và sinh lý nữ. Estrogen ảnh hưởng đến chuyển hóa đường, mỡ máu, chuyển hóa calci và các cơ quan sinh dục. Tại âm đạo, estrogen giúp làm dày niêm mạc âm đạo và tăng tiết nhày có tác dụng bôi trơn âm đạo, tạo hàng rào bảo vệ tránh nhiễm trùng. Các tế bào bề mặt mất đi do thiếu hụt estrogen đồng thời làm cho pH âm đạo kiềm tính hơn, giảm lượng vi khuẩn có lợi ở âm đạo, gia tăng tình trạng nhiễm trùng.
Nguyên nhân viêm teo âm đạo
Sự sụt giảm nồng độ nội tiết tố đặc biệt estrogen gây ra tình trạng viêm teo âm đạo và teo các cơ quan niệu dục bao gồm:
- Thời kì cho con bú
- Sự dụng thuốc kháng estrogen (tamoxifen)
- Suy buồng trứng sớm
- Một số thuốc tránh thai có tính kháng estrogen mạnh
- Phẫu thuật cắt buồng trứng trong u buồng trứng, k buồng trứng hoặc ung thư vú
- Hóa trị
- Xạ trị vùng chậu
- Tiền mãn kinh và mãn kinh
Sinh lý giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh
Tiền mãn kinh – mãn kinh là hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể, xảy ra tự nhiên từ 45-55 tuổi. Giai đoạn này bắt đầu khi có sự thiếu hụt của estrogen do buồng trứng tiết ra giảm dần theo tuổi.
Triệu chứng viêm teo âm đạo
- Cảm giác khô và rát âm đạo là triệu chứng phổ biến nhất.
- Tiết ít dịch khi quan hệ, đau khi quan hệ
- Chảy máu sau các tiếp xúc cơ học dù nhẹ
- Ra khí hư bất thường
- Tiểu buốt, tiểu rắt, cảm giác tiểu tiện không hết bãi, tiểu gấp, tiểu không tự chủ hoặc đi tiểu nhiều lần.
- Đau khi đi tiểu
- Khám lâm sàng: niêm mạc âm đạo mỏng, teo. Trong âm đạo có khí hư bất thường. Niêm mạc dễ chảy máu sau tiếp xúc mỏ vịt hoặc lấy bệnh phẩm.
Điều trị viêm teo âm đạo
Không có phương pháp điều trị vĩnh viễn. Việc bổ sung estrogen là biện pháp duy nhất để điều trị các triệu chứng gây ra bởi hội chứng tiết niệu – sinh dục thời kì mãn kinh
Điều trị tại chỗ là lựa chọn đầu tay
Với mức độ nhẹ có thể chỉ cần sử dụng khác chất bôi trơn âm đạo hoặc kem dưỡng ẩm dành cho vùng kín để điều trị triệu chứng khô rát và quan hệ đau. Tuy nhiên đây là biện pháp không tác động tới căn nguyên gây bệnh, không sử dụng kéo dài. Sử dụng 2-3 lần một tuần hoặc trước khi quan hệ. Bao gồm các sản phẩm chứa acid hyaluronic, glycerin và các chất bôi trơn khác.
Liệu pháp hormon tại chỗ và toàn thân
Với những phụ nữ có triệu chứng viêm teo âm đạo kéo dài, điều trị thất bại với các điều trị tại chỗ có thể bắt đầu với liệu pháp hormon thay thế để bổ sung estrogen tự nhiên, giảm thiểu tình trạng thiếu hụt estrogen tại đường âm đạo. 10-25% phụ nữ vẫn có các triệu chứng viêm teo âm đạo sau điều trị liệu pháp hormon thay thế.
Tuy nhiên sử dụng estrogen toàn thân cần được tầm soát các bệnh lý ung thư đường sinh dục. Vì vậy viên đặt âm đạo giải phóng estrogen được ưu tiên sử dụng vì thuốc có tác dụng tại chỗ và không ảnh hưởng tới toàn thân, đặc biệt thích hợp với những phụ nữ cảm thấy khô, nóng rát âm đạo và các trường hợp viêm teo âm đạo từ trung bình tới nặng.
Sử dụng DHEA (dehydroepiandrosterone) đặt trong âm đạo
Vật lý trị liệu sản chậu: Các bài tập Kegel ở các mức độ khác nhau giúp cải thiện các triệu chứng hội chứng tiết niệu sinh dục đồng thời tăng trương lực cơ tầng sinh môn giúp cải thiện các triệu chứng sa sinh dục
Quan hệ tình dục đều đặn. Việc quan hệ đều đặn làm tăng lưu lượng máu tới âm đạo và tăng tiết dịch âm đạo, tăng độ đàn hồi âm đạo, giãn nở âm đạo vật lí.
Tránh các sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh
Kéo dài khoảng thời gian màn dạo đầu khi quan hệ tình dục.
