Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng BS Nông Thị Thu Duyên – Bệnh viện Đa khoa Hùng Vương, Phú Thọ.

Tổng quan về viêm nhiễm phụ khoa

Viêm âm đạo do vi khuẩn là tình trạng mà trong đó sự cân bằng môi trường âm đạo bình thường bị phá vỡ.

Hệ khuẩn âm đạo bình thường ở người phụ nữ khỏe mạnh, Lactobacillus là vi khuẩn chiếm ưu thế. Lactobacillus có khả năng chuyển đổi lactose và các loại đường khác thành acid lactic để thu nhận năng lượng. Chính lactic acid là thành phần chính bảo vệ khuẩn hệ âm đạo.

Estrogen có vai trò quan trọng trong xác định trạng thái bình thường môi trường âm đạo. Sự hiện diện Estrogen làm tăng hàm lượng glycogen trong các tế bào biểu mô âm đạo, điều này khuyến khích sự xâm nhập và phát triển của Lactobacillus.

Rối loạn nội tiết tố sinh dục người phụ nữ ảnh hưởng nội tiết tố estrogen trong cơ thể người phụ nữ dẫn tới mất cân bằng trong trạng thái môi trường âm đạo bình thường giảm glycogen trong tế bào biểu mô âm đạo làm giảm sự xâm nhập lợi khuẩn Lactobacillus từ đó mất yếu tố bảo vệ môi trường âm đạo.

 

Tại sao rối loạn nội tiết tố lại tăng tỉ lệ viêm nhiễm phụ khoa?

Viêm âm đạo được định nghĩa là tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng âm đạo liên quan các triệu chứng ngứa âm hộ, tiết dịch âm đạo bât thường, dịch mùi hôi tanh, âm đạo nóng rát, kích ứng, giao hợp đau. Hiện nay bản chất viêm âm đạo được hiểu là tình trạng mà trong đó sự cân bằng môi trường âm đạo bình thường bị phá vỡ hay khuẩn hệ âm đạo bị phá vỡ.

Khuẩn hệ âm đạo ở phụ nữ ở độ tuổi sinh sản bao gồm các vi khuẩn kỵ khí và hiếu khí thường trú. Các vi khuẩn này sống cộng sinh trong môi trường âm đạo. Âm đạo cung cấp dưỡng chất cho vi sinh vật đảm bảo sự phát triển đoàn sinh vật. Ngược lại, cồng đoàn vi sinh vật giúp bảo vệ vật chủ bằng ngăn chặn sự trú đóng, xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh

Ở người phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, bình thường và khỏe mạnh (không có viêm âm đạo) người ta quan sát thấy phần lớn Lactobacillus sp là vi khuẩn chiếm ưu thế. Lactobacillus là vi khuẩn nhóm lactic acid, chúng có khả năng chuyển đổi lactose và các loại đường thành acid lactic để thu nhận năng lượng

Và chính acid lactic là thành phần bảo vệ chính của khuẩn hệ

• Trong khảo sát in-vitro, HIV hay Neiseria (lậu cầu) bị ức chế bởi acid lactic chứ không phải pH acid (được tạo ra bằng cách khác).
• Lactic acid còn kích hoạt hệ thống miễn dịch bẩm sinh chống lại vi khuẩn Gram âm.

Ngoài ra Lactobacillus còn sản xuất ra bacteriocins chuyên biệt trên mục tiêu và H₂O₂ hoạt động trên phổ rộng

• Bacteriocins là một dạng protein có tính diệt khuẩn, có phổ hoạt động hẹp. Vài trò chính của bacteriocins là đánh vi khuẩn lại hay gây bệnh xuất hiện trong âm đạo.
• H₂O₂ là một chất có khả năng ức chế sự trú đóng của vi khuẩn có xu hướng gây bệnh.

 

Hình 1. Lactobacillus sp sản xuất acid lactic và H2O2, ức chế sinh vật có hại,

nguồn mcwhealthcare.com

Với vai trò rất quan trọng của Lactobaillus như vậy đảm bảo sự hoạt động bình thường môi trường âm đạo thì vai trò nội tiết tố estrogen cũng vai trò quan trọng không kém. Trong độ tuổi sinh sản, chính sự hiện diện estrogen làm tăng hàm lượng glycogen trong các tế bào âm đạo, chính điều này mới thúc đẩy sự cư trú và phát triển của lợi khuẩn Lactobacillus.

Đối tượng trẻ gái trước tuổi dậy thì và phụ nữ sau mãn kinh việc thiếu estrogen sẽ ức chế sự phát triển bình thường của hệ vi khuẩn âm đạo. Niêm mạc âm đạo mỏng, thiếu acid lactic thường khiến bé gái trước tuổi dậy thì và phụ nữ sau mãn kinh thường bị viêm âm đạo, đặc biệt tình trạng viêm teo âm đạo ở đối tượng phụ nữ sau mãn kinh.

Khi rối loạn nội tiết tố người phụ nữ, mất cân bằng nội tiết, chủ yếu thiếu estrogen làm cho âm đạo mất yếu tố bảo vệ, dẫn tới dễ viêm âm đạo và tăng tỷ lệ viêm nhiễm phụ khoa.

 

Vậy những nguyên nhân nào dẫn tới mất cân bằng hay rối loạn nội tiết tố?

Có những thời điểm sinh lý trong cuộc đời người phụ nữ có sự mất cân bằng nội tiết tố như:

• Trước dậy thì, mãn kinh: thiếu nội tiết tố estrogen
• Thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ
• Tiền mãn kinh, mãn kinh

Hoặc người phụ nữ mắc bệnh lý:

• Hội chứng buồng trứng đa nang
• Mãn kinh sớm
• Suy giảm chức năng buồng trứng sớm
• Ung thư buồng trứng
• Các bệnh lý mà cắt buồng trứng sớm
• Dùng nội tiết ngoại sinh

Ngoài ra sự mất cân bằng nội tiết/ rối loạn nội tiết còn do nguyên nhân:

• Các bệnh lý mãn tính: đái tháo đường
• Stress
• Tổn thương, chấn thương
• Thiểu năng tuyến thượng thận.

Các yếu tố nguy cơ mạnh nhất gây viêm âm đạo:

• Có bạn tình mới, nhiều bạn tình
• Thói quen thụt rữa âm đạo
• Không dùng bao cao su

Viêm âm đạo do thiếu nội tiết

VAĐ do thiếu nội tiết xảy ra như thế nào?

Niêm mạc âm đạo có nhiều nếp gấp ngang, chịu ảnh hưởng của các nội tiết tố nữ và thường hơi ẩm do các chất dịch tiết ra từ các tuyến như tế bào biểu mô tuyến ở âm đạo, tuyến Bartholin, tuyến Skene và dịch nhầy từ cổ tử cung, tạo nên chất dịch nhầy định vị trong âm đạo. Dịch tiết âm đạo bình thường có màu trắng đục, mịn như bông và tập trung ở túi cùng sau. Vi trùng thường trú trong âm đạo phần lớn các vi trùng ái khí, chủ yếu là các lactobacilli có khả năng chuyển hóa glycogen trong tế bào thành acid lactic giữ cho pH âm đạo ở mức < 4,5. Khi cơ thể thiếu nội tiết tố nữ các tuyến và cấu trúc của thành âm đạo không phát triển do đó chất dịch âm đạo không xuất hiện. Chính điều này làm rối loạn môi trường âm đạo, cũng như thành âm đạo không được bảo vệ. Đây là mấu chốt làm cho âm đạo bị tổn thương biểu hiện sự viêm do thiếu hụt nội tiết tố nữ bao gồm chất thiếu chất là estrogen và progesterone.

 

Cách xác định VAĐ do thiếu nội tiết

Các triệu chứng thường là viêm không đặc hiệu, huyết trắng ít, có thể thấy có mủ hôi, đôi khi lẫn máu, cảm giác của người bệnh đau trằn bụng dưới, nóng rát âm hộ, âm đạo. Có thể đi kèm về rối loạn đường tiểu như tiểu lắt nhắt, tiểu buốt. Khi thăm khám bằng tay hay đặt mỏ vịt vào âm đạo người bệnh, than đau nhiều, kiểm tra thấy niêm mạc thành âm đạo nhợt nhạt, có thể có những chấm xuất huyết đỏ.

Lấy huyết trắng để soi tươi, kết quả thấy tế bào trung gian, không thấy tế bào bề mặt, có thể có vi trùng hay vùng xuất huyết.

 

Những ảnh hưởng

Bình thường âm đạo chịu sự ảnh hưởng và chi phối của nội tiết tố sinh dục nữ, giúp cho vai trò của âm đạo duy trì tính sinh lý của cơ quan này trong quá trình bảo đảm chức năng tình dục và khả năng tránh được nhiễm trùng.

Một khi nội tiết tố sinh dục nữ bị thiếu hụt hay mất đi, chức năng của âm đạo bị ảnh hưởng rất nhiều. Người bệnh không còn cảm giác hứng thú trong sinh hoạt “vợ chồng”, cảm giác khó chịu thường xuyên xảy ra, một khi vệ sinh không tốt hay có các bệnh lý đi kèm làm cho sức đề kháng của cơ thể giảm thì nguy cơ nhiễm trùng luôn luôn rình rập.

 

Cách phòng tránh

Từ những yếu tố nguy cơ và nguyên nhân, sau đây là các phương pháp giúp tránh trường hợp viêm âm đạo.

Tránh yếu tố nguy cơ gây viêm âm đạo

• Tránh thụt rữa hoặc sử dụng bất kỳ sản phầm nào có mùi thơm trong hoặc xung quanh vùng âm đạo. Các sản phẩm khử mùi thường làm đảo lộn sự cân bằng của lợi khuẩn âm đạo.
• Hãy mặc đồ thoáng, mặc đồ lót vải cotton, thay băng vệ sinh vài giờ 1 lần tránh để âm đạo bị ẩm ướt kín trong thời gian dài.
• Tránh có nhiều bạn tình và trong trường hợp lo lắng bạn tình mới nên sử dụng bao cao su.
• Bên cạnh điều trị kháng sinh nên sử dụng lợi khuẩn đường âm đạo bổ sung hàng ngày.

Đối tình trạng sinh lý, bệnh lý gây thiếu hụt estrogen nên bổ sung liệu pháp estrogen thay thế phù hợp

• Đối tượng mãn kinh: hay xuất hiện viêm teo âm đạo: bổ sung estrogen tại chỗ.
• Suy giảm, mất chức năng buồng trứng sớm: nên bổ sung nội tiết phù hợp.
• Rối loạn nội tiết trong bệnh lý: điều trị chuyên biệt tạo sự cân bằng nội tiết.

Tầm soát các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, cân bằng tâm lý tốt trong cuộc sống, chế độ ăn và tập luyện thể dục thể thao để tăng sức đề kháng là cách dự phòng căn bản.

Như vậy rối loạn nội tiết tuy không phải nguyên nhân trực tiếp gây viêm âm đạo và tăng tỉ lệ viêm nhiễm phụ khoa nhưng đây là nguyên nhân gián tiếp không thể bỏ qua, vì vậy việc xác định có rối loạn nội tiết, điều trị triệu chứng viêm âm đạo và điều trị nguyên nhân là biện pháp tốt nhất để mang lại sức khỏe tốt cho người phụ nữ.